راهنمای جامع والدین برای مقابله با ترومای جنگ در دانش‌آموزان | رویکرد روانشناختی و آموزشی

ترومای جنگ در دانش‌آموزان چیست؟

ترومای جنگ یا Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD) زمانی رخ می‌دهد که فرد در اثر تجربه مستقیم یا غیرمستقیم جنگ و خشونت، دچار فشار روانی شدید شود. در کودکان، این اختلال خود را به شکل متفاوتی نسبت به بزرگسالان نشان می‌دهد.

نشانه‌های روانی و رفتاری ترومای جنگ در دانش‌آموزان

• کابوس و شب‌ادراری
• پرخاشگری یا سکوت بیش‌ازحد
• افت تحصیلی و عدم تمرکز
• اضطراب جدایی (ترس از دور شدن از والدین)
• شکایت‌های جسمی مثل دل‌درد یا سردرد بدون دلیل پزشکی
• گوش‌به‌زنگی شدید و ترس از صداهای بلند

اثرات ترومای جنگ بر یادگیری

• کاهش حافظه‌ی کوتاه‌مدت
• ناتوانی در تمرکز روی درس‌ها
• اجتناب از مدرسه یا فعالیت‌های گروهی
• افت شدید نمرات و انگیزه تحصیلی

نقش والدین در بهبود وضعیت دانش‌آموزان دچار ترومای جنگ

والدین اولین و مهم‌ترین منبع حمایت عاطفی برای کودک هستند. حضور آرام، رفتارهای پیش‌بینی‌پذیر و ایجاد محیطی امن می‌تواند به کودک کمک کند احساس کند هنوز کنترل زندگی در دسترس است.

در ادامه به ۱۵ توصیه عملی می‌پردازیم.

۱۵ توصیه کاربردی برای والدین در منزل

ایجاد محیطی امن و آرام

• از مشاجره یا تنش‌های خانوادگی در حضور کودک خودداری کنید.
• خانه باید محیطی قابل پیش‌بینی با روتین مشخص (خواب، غذا، مدرسه) باشد.

گوش دادن فعال

• هنگام صحبت کودک، گوشی یا تلویزیون را کنار بگذارید.
• جملاتی مثل «می‌فهمم چه حسی داری» یا «من کنارت هستم» اعتماد ایجاد می‌کند.

احترام به احساسات

• به جای گفتن «نترس»، بگویید: «می‌دانم ترسیدی اما الان امنی».
• اجازه دهید کودک احساساتش را با نقاشی، بازی یا کلمات بیان کند.

پرهیز از فشار بیش‌ازحد تحصیلی

• به جای نمره، پیشرفت کوچک کودک را تحسین کنید.
• با معلمان هماهنگ باشید تا تکالیف متناسب با شرایط کودک کاهش یابد.

الگوسازی مثبت

• کودکان رفتار والدین را کپی می‌کنند.
• در شرایط استرس‌زا، شما هم با آرامش واکنش نشان دهید.

انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش خانوادگی

• بازی‌های گروهی (مثل پازل یا شطرنج).
• فعالیت‌های هنری مثل نقاشی، سفالگری یا موسیقی.
• پیاده‌روی یا ورزش سبک خانوادگی.

محدود کردن اخبار جنگی

• در حضور کودک از تماشای تصاویر خشونت‌آمیز پرهیز کنید.
• گوشی و تلویزیون باید کنترل‌شده استفاده شوند.

توجه به سلامت جسم

• خواب کافی (۸–۱۰ ساعت).
• رژیم غذایی متعادل شامل سبزیجات، پروتئین و میوه.
• فعالیت بدنی منظم برای کاهش استرس.

گفت‌وگوی مثبت خانوادگی

• هر شب زمانی برای گفت‌وگو اختصاص دهید.
• پرسش‌های مثبت مثل «امروز چه چیزی خوشحالت کرد؟» مطرح کنید.

تشویق به بیان احساسات با هنر

• نقاشی، نوشتن یا بازی‌های نمایشی می‌توانند راهی غیرمستقیم برای تخلیه احساسات باشند.

پرهیز از تنبیه شدید

• تنبیه فیزیکی یا کلامی ترس و اضطراب را تشدید می‌کند.
• رفتارهای نامطلوب کودک اغلب واکنشی به ترومای اوست.

تقویت مهارت‌های حل مسئله

• با کودک موقعیت‌های ساده را شبیه‌سازی کنید (مثلاً «اگر ترسیدی چه کار می‌کنی؟»).
• آموزش دهید که می‌تواند راه‌حل پیدا کند.

افزایش ارتباط اجتماعی سالم

• تشویق به بازی با دوستان یا حضور در جمع‌های حمایتی.
• ارتباط سالم حس تعلق ایجاد می‌کند.

. آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی

• تنفس عمیق، شمارش تا ۱۰ یا یوگا برای کودکان.
• تمرین این تکنیک‌ها در کنار خانواده اثربخش‌تر است.

مراجعه به متخصص

• در صورت ادامه کابوس‌ها، اضطراب یا پرخاشگری شدید، مراجعه به روان‌شناس کودک ضروری است.

توصیه‌های آموزشی برای والدین و معلمان

• همکاری نزدیک والدین و معلمان برای رصد وضعیت دانش‌آموز.
• انعطاف در تکالیف و امتحانات.
• استفاده از روش‌های آموزشی مبتنی بر بازی و هنر.
• تقویت اعتمادبه‌نفس کودک از طریق فعالیت‌های کوچک و موفقیت‌آمیز.